Zoeken naar woorden

Voorafgaand aan deze reis, las ik het boek dat geschreven werd op basis van de kampaantekeningen van Witold Pilecki. Hij is een Poolse verzetsheld, die zich onder een valse identiteit vrijwillig liet oppakken om naar Auschwitz (gelegen in een oord dat oorspronkelijk de Poolse naam Oswiecim droeg) getransporteerd te worden, met als doel om binnen het kamp een geheime verzetsbeweging op te richten. Een bijkomend doel was om zo gedetailleerd mogelijke beschrijvingen van de gang van zaken binnen het kamp (waarbij hij zich er bewust op richtte om emotionele uiteenzettingen achterwege te laten of zeer beknopt te houden) naar buiten te brengen.
Het lezen van dit boek (met de titel: Witold Pikecki, volunteer beyond bravery) maakte diepe indruk op me en bracht Auschwitz voor mij al tot leven, voordat ik er een voet door de poorten had gezet.

De bus rijdt de kilometers naar het kamp door een groene glooiende omgeving, waar de lente zich in alle uitbundigheid manifesteert. Zoals ik in beschrijvingen van overlevenden heb gelezen, voelt het bizar en bijna meedogenloos hoe een locatie waar ongekende wreedheden hebben kunnen afspelen, zich bevindt in een context van bloemen die elke lente onaflatend bloeiden en vogels die ook in de oorlogsjaren melodieus bleven fluiten.
Tijdens de tour door het kamp zie ik de plaatsen, beelden en fotos die letterlijke horror-visualisaties vormen van Pileckis beschrijvingen. Het behouden gebleven kampcomplex vormt de stille getuige van deze absurde episode uit de Europese geschiedenis.

Doordat de tour extreem goed georganiseerd is en zeer respectvol is vormgegeven (niets wordt verzwegen, niets wordt uitvergroot), is het voor mij persoonlijk geen traumatiserende ervaring die me nog nachten van mijn slaap zal beroven. Wel ervaar ik het besef dat dit voor ieder die persoonlijk met deze plek te maken heeft gehad per definitie wel zo is. En dan waren er nog 1.1 miljoen mensen die de poorten binnen geloodst werden en nooit meer naar buiten kwamen.
Dit bezoek heeft - hoewel geen trauma - wel een veelheid aan gevoelens, gedachten, vragen en voornemens opgeroepen, die zich zelfs in mijn eigen hoofd moeilijk laten concretiseren bij gebrek aan woorden.
Wel ervaar ik weer even het concrete besef van de relativiteit van dagelijkse ontberingen. Vroege wekker? Druk? Grieperig? Moe? Stress? Honger? Dorst? Kou? Ik besef weer even heel concreet dat ik geen reden heb tot klagen en dat de vrijheid om poorten als deze niet alleen in, maar ook uit te stappen niet voor iedereen in de wereld vanzelfsprekend is.

Het bezoek aan Auschwitz is eigenlijk niet of nauwelijks in woorden te vatten. Het is denk ik een plek die ieder indien mogelijk ooit op zijn eigen moment en manier zou moeten ervaren.