Waar de tijd heeft stilgestaan

Vanuit Guatemala reizen we na een moeiteloze grensovergang El Salvador in.
El Salvador.. eigenlijk weten we weinig over het land, behalve dat er een burgeroorlog woedde.

Het land heeft weinig natuurlijke bronnen en de belangrijkste industrie, de koffie-industrie, levert welvaart op voor zo’n 2% van de bevolking. De andere 98% werkt zich sinds jaar en dag in het zweet voor de elite en leeft onder de armoedegrens.

Logischerwijs gaf dit gegeven aanleiding tot het ontstaan van een linkse beweging, die trachtte op te komen voor de rechten van de arbeiders. Deze linkse beweging werd echter agressief onderdrukt, wat leidde tot decennia lange politieke onrust, links versus rechts, uitmondend in een bloedige vete. Een vete waar de VS zich uiteindelijk op desastreuze wijze mee bemoeiden onder het mom van de strijd tegen het communisme.

De VS voorzag de rechtse militanten van wapens. Dit was olie op het vuur en de militanten gingen een stap verder in het conflict door mensen met linkse voorkeuren te vermoordden. Jongens uit de dorpen werden verplicht gerekruteerd, kinderen werden bij hun ouders weg gehaald en vele onschuldige burgers werden vermoord.

Al snel zag de linkse beweging geen andere optie dan terugvechten en zo ontstond een grote guerilla-tegenbeweging. Een bloedige burgeroorlog was een feit en pas in 1992 kwam hieraan een einde.

De grote meerderheid van de mensen in het land heeft dus een oorlogsverleden. Vele mensen hebben letterlijk bommen zien vallen, zijn familieleden verloren en hebben veelal tegen hun wil actief onderdeel uitgemaakt van het conflict.

Nu, 20 jaar later, is een linkse partij aan de macht en voelen de mensen zich weer relatief veilig. Maar men leeft met de dag, het land is nog herstellende.
In een land in oorlog is geen ruimte voor ontwikkeling,want gaat alle aandacht uit naar overleven. Als gevolg hiervan kunnen vrij veel Salvadorianen niet lezen en schrijven, is hun kennis van de rest van de wereld meestal minimaal en kent men vaak nauwelijks het eigen land (reizen in El Salvador was jarenlang verboden).

Door gebrek aan scholing leven de mensen in het algemeen traditioneel. Je doet hier wat je ouders doen en je voorouders deden (je voortplanten en heden ten dagen vooral voor je huis zitten en wachten tot de maandelijkse cheque van dat ene succesvolle familielid die vanuit de VS de hele familie onderhoudt arriveert) en denk je niet verder dan je neus langs is, omdat je simpelweg niet beter weet..

Alles dat gericht is op intellectuele en culturele ontwikkeling staat hier nog in de kinderschoenen. Toerisme is er nauwelijks en voorzieningen voor toeristen beginnen hier en daar te ontstaan maar zijn nog zeer beperkt.
Dit maakt dat er een soort naïeve, kinderlijke onschuld heerst. Mensen lijken blij te zijn in relatieve rust te kunnen bestaan en zijn niet gewend aan toeristen.
In tegenstelling tot de eerdere landen die we bezochten is men hier niet berekenend, schuilt er geen addertje onder het gras tijdens elk gesprek en is een gunst simpelweg een gunst en wordt er geen buitenproportionele financiële beloning verwacht.
Er is geen handelsgeest en over prijzen hoeft niet eindeloos te worden onderhandeld, omdat mensen niet proberen je af te zetten.

Overal waar we komen worden we als hooggeëerde gasten behandeld, iedereen is nieuwsgierig naar het leven in ons deel van de wereld en men staat in de rij om gesprekken aan te knopen en ons de oren van het hoofd te vragen. Veel oefening met Spaanse conversatie dus!

Beleefdheid staat hier hoog in het vaandel, opstaan in de bus voor een medereizigers en als je tien keer voorbij loopt wordt je elke keer opnieuw vol enthousiasme begroet alsof het de eerste keer is.

Minder voorzieningen betekent primitiever reizen. Een kamer buiten de steden houdt veelal in: een betonnen hok met vochtdoordrenkte muren, een matras dat aanvoelt als een plank en een douche die alleen koud water geeft als er überhaupt water uit de kraan komt.
De vitaminepillen moeten weer redding brengen, want culinair heeft het land weinig te bieden. Doordat er niet veel producten te krijgen zijn, is eten duur. Het nationale gerecht is pupusa’s, een soort pitabroodjes die op een geïmproviseerde barbecue (gemaakt van een oud olievat) aan beide kanten gebakken worden en gevuld zijn met kaas, spinazie of frijole (bruine bonendrab). De definitie van restaurant hier is ‘pupuseria’ en de 50 cent kostende snack wordt gegeten als ontbijt, lunch en avondeten.

De bussen in het land zijn aftandse Amerikaanse schoolbussen die hun houdbaarheidsdatum ver gepasseerd zijn en structureel overbevolkte barrels scheuren op onopgepompte banden op onverantwoorde wijze over de hobbelige wegen, grote donkere pluimen uitstotend en tijdens elke plotselinge rem-actie de licht beangstigende geur van verbrand rubber verspreidend. Gelukkig is El Salvador een klein land en zijn de afstanden dus nooit groot.

Primitiever dus, maar de pure charme van het land maakt dat volledig goed en maakt dat El Salvador zonder meer aanvoelt als het prettigste land dat we tot nu toe hebben bezocht.

We bezoeken de hoofdstad El Salvador. De hypermoderne malls in het centrum vormen ongeveer 1% van de stad, de 99% eromheen bestaat uit naargeestige betonnen of uit golfplaten opgebouwde sloppenwijken.

Verder valt op dat hoewel de mensen traditioneel en zeer religieus zijn(één van de eerste vragen die men standaard stelt is: geloof je in god?), de beeldvorming met betrekking tot seksualiteit progressiever lijkt.
Als je in de bus om je heen kijkt, zie je overal baby’s aan de borst liggen en ook op straat zitten vrouwen midden op de stoep borstvoeding te geven. Prostitutie vindt open en bloot plaats, naar de kapper ga je niet alleen voor een één-dollar-knipbeurt, maar ook als je wat meer persoonlijke aandacht wenst. De straten zijn vergeven van kapsalons met in de deuropening zwaarlijvige in niemendalletjes gehulde vrouwen.

Een tochtje met een lokale bus in de hoofdstad is meer dan genoeg om er een indruk van San Salvador te vormen, dus na een dag aldaar reizen we richting noorden van het land.
Eerst naar Suchitoto, een klein stadje waar we precies op tijd arriveren om de jaarlijkse miss-Suchitoto verkiezing bij te wonen. De kermis wordt net opgebouwd.
Ik stel me voor dat dit is hoe kermis in ons land er 50 jaar geleden uit moet hebben gezien.
Voloptueuze vrouwen staan achter kraampjes die het plein omringen om vette patatten en pupusa’s te verkopen, terwijl madonnamuziek met Spaanse teksten uit de vooroorlogse boxen schalt en de straathonden opgewonden in cirkeltjes achter elkaar aan het plein rond rennen. Het doet bizar aan en voelt als een compleet andere wereld waar de tijd heeft stilgestaan.

We brengen een bezoek aan een gebied waar we de overblijfselen kunnen bekijken van de kampen waar de guerilla verbleven en veel uitleg krijgen over hoe de mensen in dit gebied de oorlog hebben beleefd.
Ook is er Lago Suchitlán, een prachtig meer waar we ’s ochtends om 6.00 uur een roeiboot huren en misschien wel voor het eerst tijdens deze reis aan stilte grenzende rust ervaren. Anders dan de vogelgeluiden (we zien minstens 20 soorten) is er geen andere actie of geluid.

Door naar San Ignacio, richting de grens met Honduras. Nog een kleiner plaatsje en in het dorp is absoluut niets te doen. Mensen vervelen zich kapot en als we samen met onze nieuwe makker - manke straathond Campeón - door het dorp scharrelen op zoek naar iets dat op een maaltijd lijkt (rara.. het worden uiteindelijk pupusa’s) blijken wij de grote bezienswaardigheid. We maken geen vorderingen, want iedereen wil met ons praten en zo vult een middag zich vanzelf.

We bezoeken Cerro el Pital, de hoogste piek van het land. Niet spectaculair, maar het landelijk gebied dat me aan Slovenië doet denken is zo lieflijk en onbedorven dat het een heerlijke wandeling is.

Op dit moment zijn we in Santa Ana, een redelijk grote stad met iets meer voorzieningen. Een speurtocht naar een ansichtkaart kost me echter 2 uur en wederom heel veel gesprekken met mensen in winkeltjes en op straat en het resultaat is zo retro dat je niet anders kunt dan erom lachen.

Aaah.. El Salvador. Met al zijn charme heeft het me behoorlijk in zijn greep en gelukkig is er absoluut geen haast hier weg te komen!