Het vergeten grondgebied

Moldavië is gelegen tussen Roemenie en Ukraïne. Volgens informatie van het internet is het het minst (toeristisch) bezochte land van Europa.
Het heeft tevens de twijfelachtige eer het armste land van Europa te zijn. Een hoog percentage van de bevolking leeft onder de armoedegrens.
Dit is direct al zichtbaar in de hoofdstad Chisinau.
Hoewel er voor de welvarender mensen voldoende luxe voorzieningen zijn, wordt de stad in het algemeen gekenmerkt door beperkt onderhoud en tekenen van verval. Er is weinig merkkleding zichtbaar in het straatbeeld en jonge ouders duwen super-ouderwetse kinderwagens voort, waar een gemiddelde yup (tenzij geobsedeerd door extreem retro spullen) zijn neus voor op zou halen.

Na een dag in Chisinau nemen we de bus naar Transdniestr. Een zo mogelijk nog obscuurder land, waar ik – net als waarschijnlijk de meeste mensen – tot voor kort nog nooit van gehoord had.

Transdniestr is officieel grondgebied van Moldavie, maar heeft zichzelf uitgeroepen tot onafhankelijke presidentiële republiek. Deze republiek wordt niet erkend door Moldavië noch door de VN, maar de grenzen worden – na een lange bloedige strijd, waarvoor in 1992 een wapenstilstand werd uitgeroepen – met tegenzin aanvaard.
Transdniestr heeft een eigen parlement en grondwet, een eigen vlag en volkslied, een eigen politiemacht en zorgsysteem, eigen valuta en bovenal een eigen identiteit die nauwer verwant is met de Russen dan met de culturele normen en waarden van de aangrenzende territoria.
De landsgrenzen zijn beveiligd met slagbomen, bunkers en grensposten en het land in reizen vraagt om de nodige formaliteiten.

Na een taaltechnisch moeizame registratie mogen wij 24 uur in dit niet-wettelijk-bestaande land verblijven. De letters zijn niet meer Latijns maar Cyrillisch, het straatbeeld vol logo’s, standbeelden en verwijzingen naar de USSR, de sfeer erg ‘Russisch’ en de valuta de meest briljante die we ooit in handen gehad hebben.
De geldautomaten en banken verstrekken Transdniestr roebels, een munteenheid die in de officiële boeken niet bestaat en door geen enkel wisselkantoor aangenomen wordt. Alleen binnen Transdniestr kun je met dit monopolie geld (de 10 roebel eenheid heeft de kleur en vorm van een festival-token) betalen.

Een etmaal simpelweg ronddwalen en cultuur snuiven in dit bizarre land is snel voorbij.
We reizen terug Moldavie in, waar we een huurauto oppikken om een aantal dagen het land te verkennen. De wegen zijn slecht onderhouden en hetzelfde geldt voor het merendeel van de voertuigen die we rond zien rijden. De paard- en wagen constructie is hier overigens ook nog goed vertegenwoordigd.

Opnieuw worden we geconfronteerd met de armoede van dit land, waar West-Europa nog nauwelijks bemoeienis mee gehad lijkt te hebben.
We verblijven in een cabin op een terrein waar voorzieningen voor alleenstaande ouderen zijn gebouwd. Onze betaling voor ons verblijf draagt bij aan een project dat poogt om alleenstaande hulpbehoevende ouderen ondersteuning te bieden.
Het schrijnende is, dat ondersteuning letterlijk betekent: bijdragen aan de basisbehoeften voor het leiden van een menswaardig bestaan.

Veel ouderen zijn erg arm en beschikken niet over stromend water, verwarming of voldoende warme kleding om bij temperaturen van -35 graden niet onderkoeld te raken. Zij hebben geen toegang tot medische zorg en hebben niet voldoende voedsel tot hun beschikking, laat staan warme maaltijden.
Het project biedt ouderen een plek waar ze om de dag een warme maaltijd kunnen komen eten, zich kunnen douchen, hun was kunnen doen, basale medische zorg van een arts ontvangen en warmte op kunnen komen zoeken. Daarnaast biedt men dagbesteding en een vorm van sociale verbinding.
Een geweldig project dus, maar tegelijk een grote schok om te beseffen dat een dergelijk project kei-hard nodig is en slechts een klein deel van een zeer zorgbehoevende populatie bereikt.

Ons vraagstuk omtrent de vele waterputten die we in de dorpen zien, is inmiddels ook beantwoord. De huizen buiten de hoofdstad (en deels ook binnen de hoofdstad) beschikken doorgaans niet over stromend water, aansluiting op een riool of centrale verwarming.
De waterputten zouden volgens berichtgeving overigens vaak besmet zijn en dus geen drinkbaar water leveren. We zien relatief veel verwarde mensen op straat en mensen met slechte gebitten en onbehandelde medische kwalen die in ons land makkelijk verholpen zouden kunnen worden.

Hoewel ik niet voor het eerst in mijn reisgeschiedenis met armoede in aanraking kom, vind ik deze waarnemingen in dit land vreemd confronterend omdat het compleet botst met mijn wereldbeeld van het welvarende Europa waarin het westen – desnoods in betuttelende stijl – bijdraagt aan de ontwikkeling en infrastructuur van de post-Sovjet staten (al is het maar om ze uit een Russische alliantie weg te houden).
In geen ander (Oost)Europees land heb ik op deze schaal primitieve omstandigheden gezien.

Reizend door het land wordt verder – niet geheel tot mijn verrassing – duidelijk dat er niets te beleven of bezichtigen is. Tenzij je een grote wijnliefhebber bent of gek bent op kerken en kloosters, zijn er in Moldavië geen trekpleisters te vinden
Het landschap is groen, glooiend en gemoedelijk en onze daginvulling bestaat vooral uit het opdoen indrukken van hoe de mensen leven.

Veel mannen brengen hun weekend met een vishengel aan de waterkant door.
Bejaarde echtparen verkopen aardbeien en paddenstoelen langs de weg.
Jongeren hangen in halfvergane bushokjes, met – als ze zich dat kunnen permitterend – bier en een sigaret. Alcoholgebruik is een groot probleem in dit land. Ik snap het wel een beetje, wat kun je anders doen om een weekend uit te zitten of winterdagen met temperaturen van -35 graden door te komen?

Veel gebeurt er niet, want veel is er niet.

Na 5 dagen rustig rond reizen en veel stoppen voor het voeren van zwerfhonden en arme ouderen, verlaten wij het land met een ge-re-activeerd besef van onze voorspoed en bevoorrechtheid.